18 KADININ DEĞERİ, BAMSI BEYREK'İN ŞEREFİ

18

KADININ DEĞERİ,

BAMSI BEYREK'İN

ŞEREFİ

Kadın--Erkek Eşitliği

Pek çok konuda neyin küçük neyin büyük olduğu göreceli.

Bu arada kadın ile erkeğin arasındaki farklılığın önemli mi

önemsiz mi olduğu da göreceli. Biyolojik açıdan

cinsiyetler arasında önemli farklılık -ama birbirini

tamamlayan, yaşam için gerekli olan bir farklılıkbulunmaktadır.

Ancak kadın ile erkek arasında, sosyal

açıdan, kişilik özellikleri, yaşamdaki roller açısından,

abartıldığı kadar önemli, zorunlu bir farklılık yoktur. İki

cinsiyet arasında farklılık varsa da, bu farklılık "farklılık

var" dendiği için, zamanla yapay olarak ortaya çıkmış

farklılıklardır.

Kadın ile erkek arasındaki küçük biyolojik farklar

yüzyıllar boyunca vurgulana vurgulana, sosyal açıdan

büyük farklılıklar ortaya çıktı. Aşağıdaki Bamsı Beyrek

masalını bu duruma örnek vereceğiz. Ancak daha önce

şunu belirtmek istiyorum:

Erkek ile kadın arasında yapay olarak ortaya çıkarılmış

farklılıkların bir benzeri, galiba asil--halk ayırımında da

ortaya çıkıyor. Herhalde başlangıçta asillerle asil

olmayanlar arasında küçük farklılıklar vardı.

Lider/yönetici, eşitler arasında birinciydi, belki de

kavgalarda bir adım önde dövüşüyordu. Sonra giderek fark

açıldı; küçük farklılıklar zamanla büyük farklılığa

dönüştü; asiller sınıfı çıktı ortaya, kastlar oluştu.

Asalet konusunda da, cinsiyetler arasında da, kendinizi

inandırır, tarihsel süreci dikkate almazsanız, ciddi

farklılıklar bulunduğunu ileri sürebilirsiniz. Kanımca

Bamsı Beyrek bu konuda güzel bir örnek.

Bamsı Beyrek Masalı

Dede Korkut masallarından Bamsı Beyrek özetle şöyle:

Bamsı Beyrek ile Banıçiçek beşik kertmesidirler, ancak

birbirlerini tanımamaktadırlar. Ayrı ayrı avlanırlarken

yolları kesişir, aralarında anlaşmazlık çıkar. Güreşe

tutuşurlar. (Güreşleri düello niteliğindedir.)

Bamsı Beyrek'in kırk yiğidi, Banıçiçek'in kırk ince belli

kızı güreşi seyretmektedir. Bamsı Beyrek çok uğraşır ama

güreşi kazanamaz; ne yapsa Banıçiçek cevabını

vermektedir. Güçleri denktir.

Bamsı Beyrek kırk yiğidinin kendisini ayıplamasından

korkar, tutup Banıçiçek'in emceğini (göğsünü) sıkar. Bu

durumdan rahatsız olan Banıçiçek bir an duralayınca,

Beyrek dalıp tuş eder onu.

Bamsı Beyrek güreşi kazanmıştır. Ama nasıl? Banıçiçek'i

kadınlığıyla vurarak kazanmıştır. Beyrek bence, kadını

kadınlığıyla vurmuştur. Başlangıçta güçleri denkti. Beyrek

küçük bir farklılıktan, rakibinin bir cinsel özelliğinden

yararlanarak onu yendi. Aslında, Banıçiçek de erkeklere

özgü bir özellikten yararlanıp belden aşağısına vursaydı

Bamsı Beyrek'i yenebilirdi. Ama ayıp olurdu, Bamsı

Beyrek de ayıp etmiştir.

Galiba Bamsı Beyrek'in bu tavrını, bilinçli veya bilinçsiz

olarak pek çoğumuz sürdürüyoruz. Beyrek ne yaptı?

Kadını kadınlığıyla vurdu. Eğer bugün biz, sadece kadın

olduğu gerekçesiyle bir elemanımızı yükseltmezsek ya da

kreş açmak zorunda kalmamak için belirli sayının

üzerinde kadın işçi çalıştırmazsak, Beyrek gibi kadınları

kadınlıklarıyla vurmuş oluruz.

Kültürümüzün müstesna öğelerinden birisi olan Dede

Korkut masallarındaki tüm diğer mesajlar gibi, Bamsı

Beyrek masalında da derin, zengin ve ince bir mesajın

verildiği kanısındayım. Kıssadan hisse:

Zekada veya güçte

kadınlarımızla başa baş olmaktan gocunmayalım; ve

Kadınlarımızı kadınlıklarıyla vurmayalım.

Bamsı Beyrek ile Banıçiçek sonuçta evlenirler.

Masallarda veya gerçek yaşamda Bamsı Beyrekler,

eşlerinin gücünden rahatsız olmamalı, eşlerinin gücünü

kendi şereflerini tehdit eden bir şey olarak görmemeliler.

Dilerim bu gelecekte gerçekleşir. Ancak az sayıda da olsa

geçmişte bunu gerçekleştirenler oldu. Örneğin babam.

Annemin Değeri Babamın Şerefi

Babam, Birinci Dünya Savaşı yıllarında anasız babasız

büyümüş bir çocukmuş. Üniversitede okuyamamış. Kendi

imkânlarıyla sanat okulunu bitirip dökümcü olmuş.

Hatırladığım kadarıyla kendine son derece güvenen bir

insandı.

Babam, üniversite mezunu (İstanbul Edebiyat Fakültesi

mezunu) bir kızla, annemle evlendi. (Evlendiler.)

Evliyken annem, babamın da desteğiyle Hukuk

Fakültesi'ni de bitirdi; yıllarca hem öğretmenlik hem

avukatlık yaptı.

Sanat okulu mezunu bir erkek, iki fakülte mezunu bir

kadın. Şimdi beklenir ki bu erkek, bu durumdan

rahatsızlık duysun, eşiyle yarışa kalksın. Babam bunu asla

yapmadı. Karısına değer verdi. Yüzüne karşı veya

arkasından, onu hep övdü. Onunla gurur duydu. Bir anne

veya baba, kendisinden daha tahsilli çocuğuyla nasıl gurur

duyarsa, babam da annemle öyle gurur duydu.

Ben bu yönden babama çektim. Eşimin güçlü bir kadın

olmasıyla, bilgili olmasıyla, istatistiği benden daha iyi

bilmesiyle, yaşamda benden daha becerikli olmasıyla

gurur duydum. (Ondan iyi yaptığım şeylerden ötürü o

da benimle gurur duyuyor.) Yalnız eşimle değil, annemle,

kayınvalidemle, İffet hocamla, Işık hocamla, Yıldız

hocamla, Türk ve dünya tarihindeki, bilim ve sanat

tarihindeki güçlü kadınlarla, Nene Hatun'la, Bayan

Curie'yle, Halide Edip Hanımla gurur duydum.

Tarihimizde güçlü kadınlar olması, erkeklerin şerefine

halel getirmez. Aile içinde de öyle.

Not: Eşim Doç. Dr. Zehra Yaşın Dökmen'in "Toplumsal

Cinsiyet: Sosyal Psikolojik Açıklamalar" adlı bir kitabı

yayınlandı (2004, Sistem Yayıncılık). Konuyla

ilgilenenlere önermek isterim.